We kennen allemaal de term: hij of zij is een narcist en dan wordt er doorgaans gedacht aan iemand die verliefd is op zichzelf. Immers, Narcissus uit de Griekse mythologie was iemand die vreselijk verliefd was op zijn spiegelbeeld. Echter, vandaag de dag wordt met een narcist een persoon bedoeld, die zichzelf in grote mate geweldig vindt. Bij narcisme lijdt een persoon aan grootheidswaanzin, voelt de noodzaak om bewonderd te worden en kan zich absoluut niet in anderen inleven. Personen die lijden aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis zullen dit gedrag vrijwel voortdurend vertonen in hun relaties met anderen. De stoornis komt ook vaak voor in combinatie met andere psychische problemen.

Slachtoffers van narcisten

Petra van Deijl is ervaringsdeskundige op het gebied van narcisme en verdiept zich al jaren in deze stoornis. Door haar ervaringen en studies begeleidt ze nu mensen die het slachtoffer zijn geworden van narcisten en daardoor vaak heel erg emotioneel beschadigd zijn. “Ik heb zelf ondervonden hoe een narcist functioneert”, vertelt Petra. “Op mijn 19de kreeg ik een relatie met iemand die zichzelf geweldig vond. Hij loog over alles, zelfs over zijn leeftijd. Pas na twee jaar kwam ik er achter dat hij 9 jaar ouder was dan hij zei, maar omdat hij er zo goed uitzag geloofde je hem. Op je 19de ben je bovendien nog niet zo door het leven gekneed, herken je dingen niet en raak je makkelijker onder de indruk. Hij liet me bij alles merken dat ik heel blij mocht zijn dat ik hem mocht ‘hebben’.”

Jarenlange geestelijke en fysieke mishandeling

“Mijn omgeving zag zijn gedrag, hoe neerbuigend en egoïstisch hij me behandelde en hoe hij me er constant aan herinnerde hoe goed hij voor me was. Hij wilde ook dat ik zo snel mogelijk zwanger werd, want dan was ik helemaal van hem. Maar mijn intuïtie zei: ‘Nee, niet doen, dat is niet goed.’ Toen ik op een gegeven moment de waarheid over iets eiste kreeg ik mijn eerste klap. Daarmee was de drempel weg en werd ik jarenlang fysiek mishandeld. Samen met zijn vrienden wist hij me te overtuigen een keer cocaïne te gebruiken. Die eerste keer was een ontsnapping aan de werkelijkheid, wat resulteerde in vier jaar verslaafd zijn.”

Ontsnapping uit een zieke relatie

“Ik had een tante die ambassadrice was in Stockholm. Mijn ouders en mijn tante hebben achter mijn rug overlegd. Want mijn ouders zagen natuurlijk ook hoe slecht het met me ging. Mijn tante heeft ervoor gezorgd dat ik naar Stockholm ging, daar een opleiding ging volgen en ging werken. Het heeft ze heel veel moeite gekost om me zover te krijgen, want ik wilde de coke, maar ook mijn vriend niet missen. De vriend waarvan later bleek dat dit de eerste narcist was waar ik mee te maken kreeg. Vroeger hoorde je weinig over die stoornis. In een liefdesrelatie kan een narcist net zo verslavend zijn als alcohol en drugs. Je weet dat ze slecht voor je zijn en toch blijf je in de relatie.”

 

Een lege schil met zelfadoratie

“Uiteindelijk hebben ze me over weten te halen door een heel nieuwe wereld voor me te schetsen. Natuurlijk vond de vriend dat mijn ouders onze relatie kapotmaakte, terwijl uiteindelijk hij de relatie én mij kapotmaakte. Maar bij een narcist is alles altijd de schuld van een ander, want zelfreflectie is de narcist totaal onbekend. De overgang naar een normaal leven was bizar. Mij zekerheden: coke en vriend, vielen weg en ik werd teruggeworpen op mezelf en geconfronteerd met mijn demonen. Ik moest aan mezelf toegeven dat ik alle misbruik heb toegestaan. En de adoratie, terwijl je eigenlijk niet weet waarom je zoveel van iemand houdt. Want zo’n persoon is niet leuk! Het is een lege schil met zelfadoratie en compleet gebrek aan zelfreflectie.”

En opeens realiseer je je het

“Na 3,5 jaar kwam ik terug en trok weer bij hem in om er dan achter te komen dat er heel veel andere vrouwen waren geweest. Vanzelfsprekend kreeg ik de schuld van zijn vreemdgaan en ik stond weer op straat. Gelukkig had ik een heel goed c.v. opgebouwd, zodat ik al snel weer een goede baan had en mijn leven weer op de rails kreeg. Natuurlijk heeft hij nog geprobeerd me terug te krijgen. Maar het proces, het verwerken en realiseren van wat hij me eigenlijk had aangedaan was begonnen. Het realiseren van de constante vernederingen (niemand vindt jou goed genoeg, je bent verdorven, je bent slecht, je bent niks waard, …). Al die dingen die ik jaren had gehoord en die ik was gaan geloven! En eigenlijk was het een projecteren van zijn eigen, puur slechte, eigenschappen op mij.”

Een lange verwerking

“De verwerking duurde heel lang. Bij sommige mensen met wie ik bevriend raakte, zag ik al gauw dezelfde kenmerken. Alsof ze allemaal naar dezelfde narcistenuniversiteit waren gegaan. Het eerste dat me iedere keer opviel was dat mijn mening niet telde. Het claimen en opeisen van mijn tijd en aandacht. De bezitterigheid en de jaloezie. De voorvallen van neerbuigendheid werden steeds frequenter en heviger. Een narcist is een kameleon, die zich aanpast aan de situatie en zijn omgeving. Hij weet precies hoe hij mensen moet bespelen (hij is hier algemeen bedoeld, dit kan allemaal net zo goed betrekking hebben op een vrouw, nvdr). Het meest enge van een narcist is, dat je dit soort dingen allemaal gewoon gaat vinden.”

Kenmerken van narcisme

“De overeenkomsten die ik al snel zag tussen de diverse personen waren onder andere: bezitterigheid, jaloezie, afgunst, ze willen je afzonderen van mensen die je dierbaar zijn, zichzelf geweldig vinden en zich als een voorbeeld voor anderen zien.
Een aantal algemene herkenningspunten van een narcist:
• Ervan overtuigd zijn dat zij meer ‘bijzonder’ of uniek zijn dan andere mensen. Dit laten zij ook graag aan anderen merken en proberen die ook te overtuigen.
• Constant bewonderd willen worden. Hij of zij geniet daar enorm van.
• Zogenaamd charmant
• Niet in staat zijn tot empathie
• Absoluut niet tegen kritiek kunnen
• Agressief gedrag vertonen
• Gebrek aan emoties
• Een groot ego
• Macht en controle willen hebben
• Gebrek aan berouw of schuldgevoelens
• Verslaafd zijn aan aandacht krijgen
• Overtuigd van eigen superioriteit
• Extreem jaloers zijn en afgunst hebben
• Rancuneus en hun slachtoffers niet met rust laten
• Totaal geen zelfreflectie hebben
• Geen waardering voor de prestaties van een ander, vinden zichzelf altijd beter
• Zetten anderen in voor hun doelen (manipulatie)
• Niet geïnteresseerd in wat anderen willen
• Altijd uit op eigen voordeel
• Liegen en draaien, beloftes/afspraken niet na komen

Herken je vijf van bovenstaande punten bij een persoon, dan weet je dat je met een narcist te maken hebt. Hoe meer herkenningspunten, hoe erger de stoornis. Narcisme komt veel voor in beroepen waar je je dienstbaar op moet stellen. Immers, dat geeft narcisme voeding: jij hebt MIJ nodig.”

Noot: Elke gelijkenis met bestaande personen, gebeurtenissen, activiteiten of aangehaalde voorbeelden berust op louter toeval. Genoemde herkenningspunten zijn zoals ze in de psychologie gehanteerd worden. Wij zijn niet aansprakelijk voor mensen die zich hierin menen te herkennen of denken dat dit over hen gaat.

Begeleiding van slachtoffers van narcisten

“Om te beginnen ben ik life coach geworden om mensen te helpen met hun zelfvertrouwen. Maar er bleek al snel een enorme behoefte te zijn aan het begeleiden van slachtoffers/doelwitten van narcisten. Als ervaringsdeskundige ben ik in staat om precies te snappen wat mensen bedoelen en hoe beschadigd ze zijn. En ik weet ook dat narcisten hun slachtoffers nooit met rust zullen laten!”